Την πρώτη εβδομάδα του Σεπτεμβρίου πραγματοποιήθηκε η αποκατάσταση του συστήματος των παραδοσιακών λίθινων αναβαθμών, κατά μήκος της ρεματιάς του Καραβά από τον Αμιργιαλή μέχρι το Λουτρό. Σε λίγες μόλις ώρες από την ανακατασκευή τους, το νερό πλημμύρισε τους μικρούς ταμιευτήρες, αλλά και τις καρδιές όλων των εμπλεκόμενων με βαθύ αίσθημα χαράς και ικανοποίησης, αφού είδαν ένα όραμα χρόνων να γίνεται πραγματικότητα.
Πρόκειται για ένα απλό αλλά ουσιώδες έργο, χαμηλού κόστους, το οποίο έχει επιδεικτικό και εκπαιδευτικό χαρακτήρα, μιας και αναπτύσσεται σε άμεση σχέση με το μονοπάτι της ρεματιάς, το οποίο αποτελεί μέρος του δικτύου μονοπατιών των Κυθήρων ‘Kythera Trails’. Χρησιμοποιώντας ως βασικό υλικό τις πέτρες της περιοχής, τα μικροφράγματα έχουν διατηρήσει τον παραδοσιακό χαρακτήρα των κατασκευών και είναι πλήρως εναρμονισμένα με το περιβάλλον και την αισθητική του χώρου.
Επισκέπτες και κάτοικοι μπορούν να έχουν, με τον τρόπο αυτό, μια μοναδική εμπειρία, σε ένα μονοπάτι με πλούσια βλάστηση και μικρές βάθρες νερού, που συνθέτουν ένα μαγευτικό σκηνικό. Παράλληλα, θα έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν και τις τοπικές πρακτικές διαχείρισης του νερού, μέσω σύντομων αφηγήσεων που θα περιέχει η εφαρμογή των μονοπατιών για android smartphones (υπό κατασκευή).
Οι δέσεις, όπως αποκαλούν αυτά τα μικροφράγματα οι Κυθήριοι, αποτελούσαν βασική παραδοσιακή πρακτική για την αξιοποίηση του νερού των ρεμάτων, με πολλαπλά οφέλη. Οι χαμηλοί αυτοί αναβαθμοί ‘σκαλοπατιάζουν’ την κλίση της κοίτης, ελαττώνοντας έτσι την ταχύτητα της ροής του νερού, και δημιουργούν μικρές γούρνες, που καθιστούν το νερό άμεσα διαθέσιμο για τις καλλιέργειες, αλλά και για τα ήμερα και άγρια ζώα (βασκίνες). Με τον τρόπο αυτό, ενισχύεται συνολικά και η βιοποικιλότητα, αφού σχηματίζονται μικροσκοπικοί υγρότοποι, ιδανικοί για πολλά είδη φυτών, εντόμων, αμφιβίων και καβουριών καθώς και για τα εκατοντάδες χιλιάδες μεταναστευτικά πουλιά που περνάνε κάθε Άνοιξη και Φθινόπωρο από τα Κύθηρα. Εκτός των παραπάνω, η σημαντικότερη ίσως λειτουργία τους αφορά στον εμπλουτισμό του υπόγειου υδροφορέα, αφού μέσω αυτών αποθηκεύεται περισσότερο νερό στη γη.
Αναμφίβολα, το νερό είναι η βάση της ζωής και των δραστηριοτήτων του ανθρώπου. Για να υπάρχει νερό στα Κύθηρα, σε επαρκή ποσότητα και ποιότητα, θα πρέπει να υπάρχει ένα θετικό υδατικό ισοζύγιο στους υδροφορείς. Πολλές περιοχές του νησιού έχουν βιώσει σημαντική πτώση των αποθεμάτων νερού τις τελευταίες δεκαετίες, αφού κάποιες πηγές έχουν πλέον περιορισμένη ροή ή έχουν σταματήσει τελείως λόγω μειωμένων βροχοπτώσεων και εξάντλησης των υδατικών πόρων. Η αλλαγή του κλίματος αναμένεται να οδηγήσει σε περαιτέρω μείωση των ομαλών βροχοπτώσεων, που σε συνδυασμό με την αυξημένη εποχιακή ζήτηση, που κορυφώνεται απότομα το καλοκαίρι, θα δημιουργήσει όλο και μεγαλύτερα προβλήματα στην υδροδότηση. Η βέλτιστη αξιοποίηση του νερού είναι αναγκαία, και απαιτεί ένα σύνολο δράσεων, από μείωση της κατανάλωσης μέχρι τον εμπλουτισμό των υδροφορέων, κάτι που μπορεί να επιτευχθεί με παρόμοιες δράσεις σε ολόκληρο το νησί.
Η αποκατάστασή αυτών των παραδοσιακών κατασκευών υπήρξε κοινό όραμα πολλών Κυθηρίων τις τελευταίες δύο δεκαετίες, ειδικά μετά την επίσκεψη του αείμνηστου Μανώλη Γλέζου το 2000. Ο ίδιος είχε ήδη υλοποιήσει ένα επιτυχημένο και καινοτόμο πρόγραμμα αξιοποίησης του νερού με μικροφράγματα στην Απείρανθο Νάξου, όταν διετέλεσε Δήμαρχος της περιοχής, και είχε λάβει πολλές διακρίσεις (μεταξύ άλλων είχε αναγορευθεί επίτιμος καθηγητής στο ΑΠΘ και το ΕΜΠ). Τότε, είχε εντυπωσιαστεί με τον τρόπο που οι Καραβίτες είχαν οριοθετήσει με ξερολιθιά το ρέμα και τα χωράφια δεξιά και αριστερά της κοίτης και είχε προτείνει την αποκατάσταση των λίθινων φραγμάτων που είχαν φθαρεί με το πέρασμα των χρόνων.
Το έργο αυτό, έρχεται μετά από μια σειρά δράσεων που αφορούν την συνολική ανάδειξη της περιοχής του Καραβά. Πολλές κρυφές ομορφιές, έγιναν πλέον προσβάσιμες με τις διαδρομές Μ49 και Μ49Α. Με τα λίθινα μικροφράγματα επιδιώκεται και η περαιτέρω ώθηση της επισκεψιμότητας, η οποία σε συνδυασμό με την τοπική επιχειρηματική δράση και τις πρωτοβουλίες των τελευταίων χρόνων έχουν ζωντανέψει την περιοχή. Ταυτόχρονα, με την αύξηση του διαθέσιμου νερού, ενθαρρύνεται η αξιοποίηση των εγκαταλελειμμένων καλλιεργειών κατά μήκος του ρέματος. Τέτοιου είδους δράσεις αποκατάστασης της πολιτιστικής κληρονομιάς των Κυθήρων, μπορούν να υποστηρίξουν την αξιοποίηση των πόρων και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων.
Η μελέτη και η συνολική διαχείριση του έργου έγινε από το Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο (MedINA) και το Κυθηραϊκό Ίδρυμα Πολιτισμού & Ανάπτυξης (ΚΙΠΑ), το οποίο και χρηματοδότησε το μεγαλύτερο μέρος της υλοποίησης αυτού. Το έργο κατέστη εφικτό με τη σύμπραξη του Δήμου Κυθήρων, της Επιτροπής Εγχωρίου Περιουσίας Κυθήρων και Αντικυθήρων, του συλλόγου ‘Πορτοκαλιά του Καραβά’, της Πατρικίας Σχολής, του συλλόγου ‘Ο Όμορφος Καραβάς’, της ομάδας εργασίας, των εθελοντών και των κατοίκων του Καραβά. Υλικά προσέφεραν ευγενώς οι εταιρείες Τραβασάρος, Πρωτοψάλτης και Βασ. Κασιμάτης.
