Σκοπός του παρόντος σημειώματος είναι να προβάλει τα κεντρικά σημεία ενός προτύπου για τα Κύθηρα και τα Αντικύθηρα το οποίο μπορεί να επιδράσει καταλυτικά στη δημιουργία μιας φιλικής προς το περιβάλλον καταναλωτικής κοινωνίας οδηγώντας μας σε μια αειφόρο ανάπτυξη.
Ποια είναι η έννοια της αειφόρου ανάπτυξης; Αειφόρος ανάπτυξη είναι αυτή που ικανοποιεί τις ανάγκες της παρούσας γενιάς χωρίς να διακινδυνεύει την δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιούν τις ανάγκες τους.
2/8/2023 είναι η ημέρα που οι άνθρωποι παγκοσμίως έχουν πάρει περισσότερους πόρους από τη γη από αυτούς που μπορεί να παράγει σε ένα χρόνο.
Τα νησιά των Κυθήρων και των Αντικυθήρων χαρακτηρίζονται από ένα ιδιαίτερα πλούσιο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον που τα καθιστούν τόπο προορισμού υψηλής ποιότητας. Οι ιδιαιτερότητες αυτές διασώθηκαν παραδειγματικά μέχρι σήμερα με τον ζήλο των κατοίκων του και αποτελούν ένα σημαντικό κεφάλαιο της Ελλάδας. Γι’ αυτό και πρέπει να προστατευθούν και να αναδειχθούν με ιδιαίτερη προσοχή και επιμέλεια, διαφορετικά, η λαίλαπα του υπερτουρισμού και της εμπορικής εκμετάλλευσης των πάντων θα τις καταστρέψει και θα τίς αφανίσει, θάβοντας συγχρόνως και τα ίδια τα νησιά.
Το φαινόμενο του υπερτουρισμού, που έγινε ιδιαίτερα έντονο τα τελευταία χρόνια, και η στροφή που παρατηρείται προς βιώσιμα μοντέλα ανάπτυξης, έχουν φέρει στο προσκήνιο την έννοια της φέρουσας ικανότητας και την ανάγκη υπολογισμού της σε έναν προορισμό.
Ιδιαίτερα όσον αφορά την βιώσιμη ανάπτυξη, η έννοια της τουριστικής φέρουσας ικανότητας θεωρείται ιδιαίτερα χρήσιμη καθώς βοηθά στον καθορισμό των ορίων, εντός των οποίων μπορεί ένας προορισμός να αναπτυχθεί χωρίς σημαντικές επιπτώσεις.
Τι σημαίνει όμως τουριστική φέρουσα ικανότητα;
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού, τουριστική φέρουσα ικανότητα “είναι ο μέγιστος αριθμός ατόμων που μπορούν να επισκεφθούν ταυτόχρονα έναν τουριστικό προορισμό, χωρίς να προκληθεί μόνιμη καταστροφή του φυσικού, οικονομικού και κοινωνικοπολιτιστικού περιβάλλοντος και μείωση της ποιότητας ικανοποίησης των επισκεπτών.”.
Πόσους, επισκέπτες, δηλαδή, μπορεί να “αντέξει” ένας τουριστικός προορισμός, χωρίς να επηρεαστούν αρνητικά οι φυσικοί του πόροι, όπως για παράδειγμα μείωση των αποθεμάτων νερού αλλά και χωρίς να αλλοιωθεί η κοινωνική και πολιτιστική του ταυτότητα. Χωρίς να επηρεαστεί αρνητικά η οικονομική του ανάπτυξη και οι τουρίστες που τον επισκέπτονται να είναι ικανοποιημένοι.
Σε όλα τα παραπάνω προστίθεται τώρα και ο εφιάλτης της κλιματικής αλλαγής η οποία απειλεί την επιβίωση του ίδιου του ανθρώπου στον πλανήτη. Μπροστά σε αυτήν την τραγική προοπτική η ανάγκη ενός νέου προτύπου αειφορίας προβάλει όχι απλώς ως κάτι επιθυμητό αλλά ως αναγκαιότητα.
Η διατήρηση μέχρι σήμερα στηρίζεται αφενός σε ένα σύστημα πράξεων δημόσιας θεσμικής προστασίας, βλέπε Εγχώριος Περιουσία, και αφετέρου σε ένα σύστημα ισχυρής κοινωνικής προστασίας, με πολλά ενεργά κοινωφελή προγράμματα και δράσεις ιδιωτικής και συλλογικής πρωτοβουλίας των Κυθηρίων.
Παρά τη σημερινή οικονομική και πολιτισμική κρίση, η κοινωφελής δράση των Κυθηρίων βρίσκεται σε πολύ υψηλό και πρωτοποριακό επίπεδο, με βασικό στόχο την πολυδιάστατη ανάπτυξη της ποιότητας της κοινωνικής συμβίωσης στο νησί των Κυθήρων. Κύριος φορέας αυτής της κατεύθυνσης κοινωφελούς δράσης είναι σήμερα το Κυθηραϊκό Ίδρυμα Πολιτισμού και Ανάπτυξης (ΚΙΠΑ).
Το ΚΙΠΑ, εκτός από την συνεχή και πολυσχιδή πολιτιστική και κοινωνική δράση του, ανέπτυξε, από την ίδρυσή του και αναπτύσσει με ιδιαίτερη ένταση μέχρι σήμερα, προγράμματα για την ανάπτυξη της ποιότητας ζωής, που καλύπτουν την προστασία και ανάδειξη του συνόλου των αγαθών του φυσικού και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. Τα προγράμματα αυτά βασίζονται σε ένα πρότυπο που διασφαλίζει τις λεπτές και αναγκαίες ισορροπίες μεταξύ ανθρώπινης δραστηριότητας, αντοχής των οικοσυστημάτων, ποιότητας ζωής και κοινωνικών και πολιτισμικών αξιών. Ο σημαντικός ρόλος του οικονομικού κεφαλαίου αναγνωρίζεται, αλλά ως μέσου, όχι ως αυτοσκοπού ή υπεραξίας. Το πρότυπο αυτό, από τη φύση του και εξ ορισμού, είναι φανερά πιο φιλάνθρωπο και φιλοπεριβαλλοντικό, πιο πνευματικό και πολιτισμικό και λιγότερο οικονομικό και υλιστικό.
Πάνω σε αυτό πρέπει να βασιστεί το μελλοντικό αναπτυξιακό πρότυπο για τα νησιά των Κυθήρων και των Αντικυθήρων. Ένα πρότυπο που θα εχει ως αρχή την ένταξη των περιβαλλοντικών και κοινωνικών αξιών στην αγορά συνδέοντας οργανικά όλους τους τομείς προς ένα ενιαίο στόχο, που αφενός θα διασφαλίσει την εν μέτρω χρήσει των φυσικών πόρων και την διατήρηση των οικολογικών ισορροπιών και αφετέρου θα μειώσει στο ελάχιστο τις σπατάλες και τις συγκρουσεις της σημερινής κοινωνίας. Ένα συνεχώς αυξανόμενο μέρος του περιβάλλοντος είναι δημιούργημα του ανθρώπου και γιαυτό ονομάζεται ανθρωπογενές. Η σχέση μεταξύ ανθρώπου και περιβάλλοντος δεν είναι δυνατό να είναι σχέση κατάκτησης ή εκμετάλλευσης, υπεροχής του ενός και υποταγής του άλλου, ούτε φόβου και καταναγκασμού, αλλά αλληλοσεβασμού και συμβίωσης.
Είναι αξιοθάυμαστο πως πριν από δεκατέσσερις αιώνες ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής (580-662μ.Χ.) τοποθέτησε σωστά αυτή τη σχέση, γράφοντας στη Μυσταγωγία: “…και επαναφέρει προς τον εαυτό Του (ο Θεός) τις διακρίσεις των όντων, που ο ίδιος δημιούργησε για να μην είναι εντελώς ξένα μεταξύ τους ή και εχθρικά τα του ενός θεού κτίσματα και ποιήματα, μη έχοντας πώς και πού να επιδείξουν τη φιλία και την ειρήνη και την ταυτότητα μεταξύ τους”.
Γ. Π. Κασιμάτης
Πρόεδρος του ΚΙΠΑ
Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ στο τεύχος Σεπτεμβρίου 2023
